Người Việt có câu cửa miệng đó là: “Thực phẩm này nóng nên ăn ít, đừng ăn thực phẩm kia nóng không tốt”. Vậy sự thật là có thực phẩm nóng hay không?
 

Đa số mọi người đánh giá thực phẩm nóng – lạnh dựa theo kinh nghiệm bản thân và mang tính  truyền miệng. Thực ra thực phẩm nóng hay lạnh không đơn thuần dựa vào cảm giác gây cay nóng tại cơ quan vị giác, khứu giác, tiêu hóa...mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, trong đó bao gồm thể trạng, tình trạng chuyển hóa và bệnh tật của mỗi người, cũng như thành phần dinh dưỡng của thực phẩm. Có thể là cay nóng với người này là không tốt, nhưng với người khác lại là bình thường thậm chí là tốt.

Y học cổ truyền cho rằng những thực phẩm có tính nhiệt được cho là các loại thực phẩm ăn vào tạo cảm giác nóng và khô  như các loại thịt đỏ, các loại gia vị (gừng, tỏi, ớt); các loại trái cây có vị ngọt (đào, nhãn vải). Trong khi đó, những thực phẩm có tính hàn lại là các thực phẩm tạo cảm giác mát và cung cấp độ ẩm cho cơ thể, ví dụ như các loại rau xanh, hải sản, đồ tanh (ếch, ốc).

Theo y học cổ truyền, thực phẩm nóng là thực phẩm có tính nhiệt, thường mọc theo chiều đi xuống. Theo đó, những loại củ như khoai lang, khoai tây, củ từ… là thực phẩm nóng.
Tuy nhiên, thực phẩm nóng không hẳn là nguyên nhân gây nóng vì theo y học cổ truyền thì cơ thể mỗi người lại có thể hàn (lạnh) và thể nhiệt (nóng) khác nhau, nên có người ăn thực phẩm thấy gây ra nóng còn người khác lại thấy bình thường. Y học phương Đông cũng không có sự so sánh giữa thực phẩm nhiệt – hàn thì cái nào tốt hơn nên quan niệm thực phẩm tính nhiệt không tốt cho sức khỏe là một cách hiểu chưa đúng, nhưng quan niệm này lại được truyền miệng bấy lâu nay trong dân gian.

Ngoài ra, dinh dưỡng hợp lý theo y học phương Đông là phải có sự hài hòa giữa hàn và nhiệt. Cân bằng hàn – nhiệt đúng cách sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, có thể chống chọi lại mọi bệnh tật. Vì thế, bạn không cần phải kiêng khem, ngồi suy nghĩ, lo sợ thực phẩm này hay thực phẩm kia có nóng hay không mà quan trọng là phải thực hiện ăn uống đa dạng, phong phú các loại thực phẩm và có sự cân bằng trong mỗi bữa ăn.

Ở khía cạnh y học hiện đại, nóng trong bản chất không phải là một bệnh, và cũng không có quan điểm hay định nghĩa rõ ràng. Tuy nhiên, đây là một tình trạng được miêu tả ở nhiều người gặp phải. Tình trạng này có thể kéo theo các vấn đề sức khỏe như mụn nhọt, mẩn ngứa, nhiệt miệng, ăn ngủ kém,… Ngoài tính cơ địa thì một lý do thường được đưa ra để giải thích là do chế độ ăn uống hoặc sinh hoạt chưa điều độ, mất cân bằng gây ra sự rối loạn các quá trình chuyển hoá trong cơ thể.